Bozkırın Bilge Kalemi
Meltem Ataş
Çarlık Rusya’sı Bolşevikler tarafından yıkıldığında; bu olay tüm dünyanın kaderini etkilemişti. Ardından yaşanan savaşlar, çatışmalar, kavgalar sonucunda; Sovyet Birliği resmen kuruldu. Kurulan Sovyet Cumhuriyetlerinden biri de; Kırgız Özerk bölgesiydi…
Sizlere Türk kültürünü dünyaya tanıtmış; 20.yy'ın en önemli yazarlarından biri olan, tabiri caizse kendi çağını aşan bir yazardan, Kırgızistan’ın Milli yazarı Cengiz Aytmatov'dan bahsetmek istiyorum.
Eserlerine baktığımız zaman edebi yönünün çok kuvvetli olduğunu görüyoruz. Aslen Kırgız asıllı olan yazarımız, eğitimini Rusya'da gördüğü için çok farklı kültürlerle tanışmış, ulusal kültür zenginliğini üst düzeye çıkarmıştır. Kırgız edebiyatı deyince akla ilk onun ismi gelir. Ve dünya yazarları içerisinde en çok okunan yazarlardandır. Sosyalist gerçekçi bir yazar olarakta tanınırken, eserlerinde Kırgız gelenekleriyle Rus tekniklerini harmanladığını çok net görebiliyoruz. Genellikle toplum ve toplum gerçeklerini konu aldığı için Marksist bakış açısı dikkat çeker. Eserlerinde Marksizm’in temellerini toplumcu gerçekçilik üzerine kurmuştur.
Babası komünist rejim düşmanı olarak alınıp götürülünce, okulda sürekli babasının vatan haini olduğu ve bu sebepten cezalandırıldığı sorunuyla yüz yüze getirilmeye çalışılır. Küçücük yaşta bunları yaşaması onu öylesine derinden sarsar ki vatan hainliğini asla kabul etmez ve isyan eder. Komünistrejimin baskıcı politikaları yüzünden ve yaşanan savaşların etkisiyle çocukluk döneminde yaşadığı olumsuz olaylar, onun özellikle eserlerindeki çocuk kahramanları oluşturmasına ve onları eserleri için vazgeçilmez bir seçenek halin getirmesine sebep olmuştur.
Beyaz Gemi, Cemile, Selvi Boylum Al Yazmalım, Gün Olur Asra Bedel, Cengiz Han'a Küsen Bulut, Elveda Gülsarı, Dişi Kurdun Rüyaları, Toprak Ana… En önemli eserleri arasında yer alır.
Kitaplarında genel olarak; aşk, hasret, yoksulluk, savaş temalarını işlediği görülür. Eserlerinde canlı cansız bütün varlıklarla hareket ettiği için; hepsinin bir ruhu olduğuna inanarak oluşturduğu eserleri evrensel bir değer taşır. Her okuyucunun kendinden bir şeyler bulmasının asıl sebebi mahalliyi evrensele taşımasıdır. Örneğin: Cemile ile Danyar, Selvi Boylum Al Yazmalımda İlyas ile Asya, Elveda Gülsarıda bir at olan Gülsarı ile bakıcısı Tanabay hepimizin kendimizden çok şey bulduğu ölümsüz kahramanlardır.
Ama Selvi Boylum Al Yazmalım hepimizin hayatını derinden etkilemiştir. 70'li yıllarda bu roman elden ele dolaşırken, okurlarda öylesine etki bırakmıştır ki; Ali Özgentürk okuyunca hikayeden çok etkilenmiş, Atıf Yılmaza giderek bu hikayenin film olarak çekilmesinde ısrar etmiştir. Hikaye kısa sürede Türkiye'ye uyarlanmış, Türkan Şoray ve Kadir İnanır başrol kahramanları olarak filmdeki yerlerini almışlardır. Ama tek sıkıntı hikayenin finalinde mutlu son olmamasıdır. Kadir İnanır ve Türkan Şoray biri birine deli gibi aşık olurken finalde kavuşamayacaklardır. Ali Özgentürk film boyunca ' SEVGİ EMEKTİR.' sözünü sürekli kullanır.
Tabi bu filmin geniş izleyici kitlesine ulaşması; olay örgüsü, senaryo, yazar ve oyuncuların dışında Cahit Berkay'ın o muhteşem müzikleridir. Çok uzun süren çalışması sonucunda Selvi Boylum Al Yazmalım gibi şahane bir eser, o muazzam tınısı ile ortaya çıkar. Başarılı hikaye olay kahramanları ile birleşince; müzikle zirveye ulaşır ki, film beklenenin ötesinde izlenme rekoru kırar. Ve şu replikleri asla unutulmayacaktır;
Sevgi neydi?
Sevgi iyilikti dostluktu, sevgi emekti,
Durursam bir daha kurtulamam,
Ziyanı yok gülüşü yeter bize,
Elveda Asya, elveda selvi boylum al yazmalım,
Elveda bitmemiş türküm benim…
Sonuç olarak; Aytmatov eserlerinde en çokta parçalanmış aileler ile savaş ve rejimin üzerlerinde oluşturduğu zorbalıkları işlemiştir. Küçük yaşta babasını kaybetmesiyle ona olan özlemi, eserlerini oluşturmasında kalıcı bir etki olmuştur. Ve Kırgız halkına hitap eden yaşanmışlıklar ile sevgi teması onun eserlerini zirveye taşımıştır…
Affedince yorulur insan;
Yalnız kaldığında birde,
Ama
insanı en çok yoran şey, hayal kurmaktır,
Olmayacağını bildiği halde…
CENGİZ AYTMATOV
Saygı ve Özlemle…
